De Kunst van het Waarnemen I

Als wij naar iets kijken, wat zien we dan? Zien we het ding zoals het van zichzelf is? Zien we het in al zijn facetten? Of wordt onze waarneming beperkt door de grenzen van ons kenvermogen en de kracht van onze overtuigingen. Misschien moeten we meer op ons gevoel vertrouwen als we een verschijnsel willen leren kennen. En daar komt kunst in het spel.

Kunst gaat over hoe je geraakt wordt door dingen, over de indruk die iets op je maakt, over ontroering en expressie. In de uitdrukking ontstaat het kunstwerk. Het kunstwerk zelf is geen exacte kopie van het origineel, maar een uitdrukking van de indruk die het ding op jou gemaakt heeft. Het ding speelt dus zelf ook een rol in de waarneming.

Kritik der reinen Vernunft

Zodra je je bezighoudt met dit onderwerp kun je niet om de filosofie van Kant en Husserl, en de kunst van het expressionisme en impressionisme heen. Kant stelt in Kritik der Reinen Vernunft dat het ding zelf of Ding-an-sich een kracht uitoefent op ons kenvermogen. Hij begreep deze kracht in de sfeer van het opkomend mechanisch wereldbeeld van zijn tijd als vorm van oorzakelijkheid.

Ik denk dat we meer in de sfeer van ontroering moeten denken dan aan oorzakelijkheid. Als een ding mij raakt is er weliswaar een kracht die op mij inwerkt, maar het is niet zo dat die kracht op elk individu hetzelfde effect heeft. Er is geen sprake van oorzakelijkheid in natuurkundig opzicht, maar van een inhoudelijke beroering in sensuele zin.

Workshop

In mijn workshop laat ik de deelnemers de samenhang ervaren van kunst en filosofie. Aan de hand van werken van onder andere Van Gogh, Mondriaan, Claus, Monet, Kirchner, Kandinsky en Appel laat ik zien hoe kunst ons toegang kan verschaffen tot de dingen zelf. Daarbij maken we ook een kort uitstapje naar de literatuur van Baudelaire en Rimbaud.

 De Kunst van het Waarnemen II 

Hoe neem je waar? Het zijn niet uitsluitend je zintuigen die informatie opvangen en je hersenen die daaruit een plaatje van de wereld maken. Je vangt ook een eerste indruk op via je buikbrein. Het enterische zenuwstelsel zorgt ervoor dat je onmiddellijk of instinctief reageert op je omgeving.

GUT FEELING

We spreken in het dagelijkse taalgebruik over onze gut feeling, de plek waar onze intuïtie huist. Als het onze hersenen zijn waarmee we denken, dat is het ons spijsverteringsstelsel waarmee we voelen. We gaan die eerste indruk via het buikbrein door middel van meditatieve oefeningen versterken om beter in contact te komen met de dingen om ons heen. Een natuurwandeling en een museumbezoek (optioneel*) maken deel uit van de workshop.

3 bijeenkomsten

Tijdens de eerste bijeenkomst ga ik dieper in op de theorie over het buikbrein. Aan bod komen onderwerpen als de fysiologie van het enterische zenuwstelsel, de relatie van dit stelsel met ons brein en de rol van meditatie. Net als in deel I zullen opnieuw kunstwerken getoond worden om in contact te komen met onze gut feeling.

Bijeenkomst twee bestaat uit meditatieve oefeningen om via het buikbrein contact te maken met de wereld. We doen deze oefeningen in de natuur op Landgoed Heidestein in Zeist.

De derde bijeenkomst gaan we onze versterkte gevoeligheid gebruiken om een eigen figuratief werk te maken. Als extra is er de mogelijkheid om gezamenlijk de expositie “Salon Arntzenius” in Museum Gouda te bezoeken. Vervoer naar en toegang tot het museum zijn voor eigen organisatie en rekening.

Ik verzorg de workshop ook voor Kunstenhuis IDEA op 23 en 30 september en 7 oktober 2025 van 10.30 tot 12.30 uur. Aanmelding daarvoor kan via hun eigen website.

De oude Latijnse term ‘humanitas’ verwijst naar de menselijke natuur en de normen en gedragingen die menselijke wezens definiëren. Deze normen en gedragingen hebben alles te maken met onze omgang met de wereld om ons heen.

Wat mensen definieert is niet een soort universeel wezen, ook niet hun specifieke geografische locatie, bijvoorbeeld of het om Europeanen gaat of Aziaten, nee, de mens wordt gedefinieerd door het feit dat hij een wereld heeft die bestaat uit mogelijkheden en dat hij in staat is om die mogelijkheden te realiseren.

Wat de mens definieert is zijn fantasie en zijn praktisch-technische ingreep in de natuur.
Volg het spoor terug via Meister Eckhart, Leonardo da Vinci en Aristoteles naar Lucy en de dageraad van de mensheid.

Ik verzorg de workshop ook voor de Volksuniversiteit Amersfoort op 7, 14 en 21 november 2025 van 14.00 tot 15.30 uur. Aanmelding daarvoor kan via hun eigen website.

Bedrijven die geïnteresseerd zijn in een inspirerende workshop of lezing als onderdeel voor hun strategie-dag, kunnen direct contact met mij opnemen via 06 20145403. Ik kan op maat een speciale sessie samenstellen van 2 tot 4 uur.